Het LeefstijlCanvas

Het veranderen van leefstijl en de daarbij benodigde gedragsverandering is niet gemakkelijk. Toch is er vanuit de gezondheids-, medische en gedragswetenschappen al veel bekend over wat er nodig is om mensen effectief te begeleiden bij leefstijlverandering. Op basis van al die kennis is het LeefstijlCanvas ontwikkeld.

Het veranderen van leefstijl en gedrag is geen rechtlijnig proces. Verschillende puzzelstukjes moeten in elkaar vallen voor een blijvende leefstijlverandering:

Ik weet het

Het is belangrijk om eerst bewust te worden van je huidige leefstijlgedrag. Hoeveel beweeg je? Hoeveel en wat eet en drink je? Rook je? En hoe zit het met ontspanning, stress en slaap?

Naast inzicht in eigen leefstijlgedrag is het ook belangrijk om te begrijpen hoe dit zich verhoudt tot richtlijnen voor een gezonde leefstijl, bijvoorbeeld de Beweegrichtlijn.

Die richtlijnen zijn gebaseerd op de relatie tussen leefstijl en gezondheidsrisico’s. Maar in hoeverre is iemand zich bewust welke gevolgen een ongezonde leefstijl kan hebben?

Ik wil het

Intrinsieke motivatie is de sleutel om een succesvolle en blijvende leefstijlverandering te realiseren. Dat betekent dat iemand zelf een dwingende noodzaak moet ervaren om te veranderen.

Het is essentieel dat een verandering past bij wie iemand is of wil zijn. Je leefstijl is verweven met je identiteit, hoe iemand zichzelf ziet.

Iedere leefstijlverandering levert wat op (bijvoorbeeld lekkerder in je vel zitten of minder medicatie hoeven te gebruiken), maar kost ook wat (bijvoorbeeld tijd/energie of niet ongelimiteerd mee kunnen eten of drinken met anderen). De baten moeten hoger zijn dan de kosten, voor  een leefstijl- en gedragsverandering die ook op termijn stand houdt.

Ik maak een plan

Een goed plan is van essentieel belang om motivatie succesvol om te zetten in gedrag. Het maken van een plan is daarom een logisch onderdeel van het LeefstijlCanvas.

In het plan staat wat iemand wil bereiken (prestatiedoel), hoe iemand dat gaat bereiken (gedragsdoelen) en wat iemand eerst nog moet leren om het daadwerkelijk te kunnen uitvoeren (leerdoelen).

Als-dan plannen zijn een eenvoudige manier om nieuwe gewoontes te helpen ontwikkelen. ‘Als ik ’s ochtends de vaatwasser heb uitgeruimd, dan trek ik mijn wandelschoenen aan en ga een half uur wandelen.’

Ik doe het

Om nieuw leefstijlgedrag daadwerkelijk uit te voeren, is vertrouwen in eigen kunnen nodig.

Maar dat niet alleen. Verschillende vaardigheden zijn nodig, denk aan goed kunnen plannen en prioriteren, ‘nee’ kunnen zeggen, informatie kunnen opzoeken of kunnen omgaan met stress.

Praktische barrières zoals tijd, prioriteit, vermoeidheid, geld of het simpelweg vergeten moeten verminderd worden.

En dan is er nog de omgeving. Wie in de sociale omgeving hebben een positieve of negatieve invloed op iemands leefstijl en leefstijlverandering? Moet er draagvlak worden gecreëerd of is er voldoende steun? Of wordt iemand zelfs tegengewerkt (‘doe niet zo ongezellig, en eet/drink/rook gewoon met ons mee’)?

Naast de sociale omgeving speelt de fysieke omgeving ook een rol. Op veel plekken word je gemakkelijk in verleiding gebracht om ongezonde keuzes te maken. De samenleving zou er voor moeten zorgen dat de gezonde keuze veel meer de vanzelfsprekende keuze is. En als dat niet het geval is: hoe kan iemand omgaan met die verleidelijke omgeving?

Ik blijf het doen

Af en toe een uitglijder of terugvalmoment is normaal in het proces van leefstijl- en gedragsverandering. Alles-of-niets denken (‘Laat nu maar zitten, het is nu toch al verpest’) helpt niet. In plaats van opgeven bij een terugval kun je beter leren van een uitglijder om er een volgende keer beter op voorbereid te zijn.

Meer?

• Download (gratis) het LeefstijlCanvas
• Meer lezen over het LeefstijlCanvas, kijk op deze pagina
• Meer lezen over het LeefstijlCanvas en toegang tot handige invulbladen per onderdeel? Dan is het boek ‘Ik ga het gewoon doen; Waarom leefstijl- en gedragsverandering moeilijk is en hoe het wél kan’ wat voor jou.
• Of lijkt het je leuk om in jouw organisatie een workshop te volgen over het LeefstijlCanvas? Kijk hier voor meer informatie over de mogelijkheden.
• Refereren naar het LeefstijlCanvas? Je kunt hiervoor de volgende referentie gebruiken: Steenhuis I.H.M. (2024). Ik ga het gewoon doen; Waarom leefstijl- gedragsverandering moeilijk is en hoe het wél kan. Naarden: Lanseloet Uitgeverij.