11-15 jaar kortere levensverwachting
Mensen met een psychische aandoening leven gemiddeld 11 tot 15 jaar korter dan de algemene bevolking. Een deel van dat verschil is te verklaren door leefstijl. Mensen met een psychische aandoening hebben, onder meer, een grotere kans op hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Dit heeft te maken met de bijwerkingen van medicatie, weinig bewegen, ongezonde voeding, een hogere energie-inname, meer roken en slecht slapen.
Logisch dat er steeds meer aandacht komt voor leefstijl in de GGZ en het een vast onderdeel van de behandeling moet worden. Sinds vorig jaar is de Zorgstandaard Leefstijl in de GGZ van kracht. Een belangrijke stap, want leefstijl is geen bijzaak meer, maar een essentieel onderdeel van begeleiding, behandeling en herstel.
Toch weten we allemaal: een gezonde leefstijl adviseren is één ding — duurzame gedragsverandering ondersteunen is iets heel anders.
Wat vinden patiënten belangrijk?
Wat patiënten belangrijk vinden is natuurlijk een belangrijk uitgangspunt. Hiervoor worden in de Zorgstandaard de 4 A’s gebruikt:
- Autonomie: mensen willen niet horen wat ze moeten doen, maar zelf bepalen. Dit is overigens ook een van de psychologische basisbehoeften uit de zelfdeterminatietheorie, die verklaart wat gedrag van mensen drijft.
- Aansluiten: doelen en acties die haalbaar zijn en passen bij mensen. Uitnodigend in plaats van vermanend of adviserend. In onze trainingen merken we dat dit best een grote uitdaging is. Een advies om wat vaker te gaan bewegen is snel gegeven, maar wordt minder snel opgevolgd. Maar: het is leuk om de overstap te maken van adviseren over leefstijl naar leefstijlbegeleiding en verandering ondersteunen.
- Afstemmen: op de specifieke persoon die tegenover je zit. Dit vraagt luisteren, motiveren, faciliteren en ondersteunen.
- Attitude van de professional: de GGZ-professional moet leefstijl als onderdeel gaan zien van zijn domein, en als logisch gespreksonderwerp. Uiteraard met de wensen en grenzen van de patiënt in het achterhoofd.
De GGZ-professional en leefstijl
Over het laatste punt, attitude van de professional, valt nog wel wat meer te zeggen. Eigen overtuigingen zitten soms in de weg. ‘Mijn patiënt wil het toch niet over leefstijl hebben.’ ‘Mijn patiënt is echt niet gemotiveerd om zijn leefstijl te veranderen’. ’ ‘Mijn eigen leefstijl is ook niet perfect, dus wie ben ik om dit te bespreken?’
Herkenbaar? Dan ben je niet de enige.
Onderzoek in de GGZ laat zien dat behandelaren die zelf een gezonde leefstijl hebben, leefstijl vaker bespreken en vaker doorverwijzen naar leefstijlinterventies. En een niet-rokende behandelaar geeft vaker een stoppen-met-roken-advies (wat we overigens volgens de Zorgstandaard Tabaksverslaving allemaal zouden moeten doen) (Koomen e.a., 2024).
Leefstijlgesprekken beginnen dus bij bewustwording van jouw eigen aannames. Als je die herkent, ontstaat ruimte om écht aan te sluiten bij de patiënt.
Wat levert leefstijl op: Bewegen als voorbeeld met impact
Bewegen is een sterk voorbeeld als het gaat om de invloed van leefstijl op herstel en op kwaliteit van leven. De Zorgstandaard Leefstijl benoemt de volgende 5 effecten van bewegen:
Bewegen:
- Verbetert angst en stemming
- Bouwt veerkracht op
- Zorgt voor een betere slaapkwaliteit
- Verbetert zelfvertrouwen
- Stimuleert sociale interactie
Van weten naar doen
Een leefstijlverandering is geen sprint, maar een reeks kleine, haalbare stappen die uiteindelijk het verschil maken. Het gaat dus niet om grote voornemens, maar om kleine, concrete en haalbare stappen. Dat geldt ook voor jou als GGZ-professional die met leefstijl aan de slag wil. Het hoeft niet allemaal in één keer.
Met het LeefstijlCanvas heb je als professional een concreet raamwerk voor het bespreken van leefstijl. Voor een succesvolle leefstijl- en gedragsverandering moeten mensen zich eerst bewust worden van hun eigen leefstijlgedrag, wil je motivatie opdiepen door aan te sluiten bij wat voor hen belangrijk is, heb je een goed plan nodig met duidelijke doelen en stapjes, kun je uitvoering daarvan ondersteunen door bijvoorbeeld aan vaardigheden te werken of sociale steun te organiseren, en heb je een belangrijke rol in het voorkomen en leren omgaan met terugvalmomenten.
Tijdens onze trainingen merken we hoe waardevol het is wanneer professionals ruimte krijgen om hier kennis over op te doen en mee te oefenen.
Wil je met jouw team of in jou instelling/organisatie leren hoe je leefstijl bespreekt, zonder te overtuigen of beleren?
In de eendaagse training Leefstijl in de GGZ van Brickhouse Academy vertalen we de zorgstandaard naar de praktijk:
- Je ontdekt wat écht werkt bij gedragsverandering.
- Gebaseerd op het handige LeefstijlCanvas
- En je gaat naar huis met concrete tools om direct in je eigen werk toe te passen.
Specifiek voor de GGZ-setting, met aandacht voor bijvoorbeeld de interactie tussen medicatie en ongeremd eetgedrag en de (begeleid) woonomgeving van cliënten.
Meer weten? Bekijk de training via brickhouseacademy.nl
Bronnen
